Güneş Günay
Başabaş Noktası Nedir?
Finansal bir kavram olan başabaş noktası gelir ve harcamaların birbirine eşit olduğunu ifade eder. İşletmeler ekonomik durum analizi yaparken gelir-gider tablosu çıkardığında tutarların birbirine eşit ya da çok az farklı olduğunu görebilir. Eşitlik durumuna ekonomide başa baş gitme anlamına gelen kısaca başabaş olarak adlandırılan durum denir. İşletmenin başabaş noktasından aşağı düşmesi zarar, yukarı çıkması karlılık gösterir.
Profesyonel finans dilinde Break Even Point olarak anılan kavram maliyetleri karşılamak için ne kadar gelir kazanmaya ihtiyacınız olduğunu gösterir. Bu nedenle süren finansal durumun yanı sıra planlama sırasında da önemli veriler sunar. Örneğin işletme açmak istediğinizde üretim maliyeti, kira, personel giderleri gibi farklı kalemleri hesaba katarak finansal durumunuzu belirleyebilirsiniz. Bu sayede henüz işletme faaliyete geçmemiş olsa bile zarara girmemenin ne kadar kazanca bağlı olduğunu anlarsınız.
Plan yapma, karar verme, aksiyon alma amaçlarıyla işletmeyi güvende tutarken hesaplanabilir. İşletmenin karlılığını artırma amacıyla gereksiz kaynak harcamalarının tespit edilmesi, satışı artırmaya yönelik plan yapılması benzeri birçok şekilde değerlendirilir. Girişimlerin başarılı olması iyi yapılmış finansal kaynak planlamalarına bağlıdır. Başabaş noktası finansal veriler sunarak çeşitli süreçlerin planlanmasında kullanılır. Dönemsel olarak minimum sayılması gereken ürün/hizmet tutarını belirlemek bunlardandır. Girişimin ayakta kalabilmesini sağlayacak satış sınırını yakalama amacıyla erkenden aksiyon almayı sağlar. Yeni ürün çıkarma, fiyat güncellemesi yapma gibi farklı şekillerde başabaş sonuçları kullanılarak hamleler yapılabilir.
Başabaş Noktası Nasıl Hesaplanır?
İşletmeler başabaş noktası hesaplama için farklı formülleri kullanır. Sabit giderler, birim başı satış geliri, birim başı değişken maliyet, katkı marjı oranı gibi farklı veriler kullanılarak başabaş noktası formülü yazılır. Formül ve örneklere geçmeden önce kullanılacak terimleri açıklayalım:
Sabit Giderler (Fixed Costs): İşletmenin her ay ödediği, üretim/hizmet faaliyetlerinden bağımsız ortaya çıkan kira, sigorta primi, maaş, amortisman giderleridir.
Birim Başı Satış Geliri (Unit Sales Revenue): Ürün/hizmetlerin her birinden elde edilen kazancı gösterir.
Birim Başına Değişken Maliyet (Unit Variable Cost): Ürün/hizmet üretimi ve satışı sırasında ortaya çıkan değişken fiyatların birim başına değeridir. Fiyatların değişiminden dolayı malzeme, işçilik gibi farklı içerikler bu gruba dahildir.
Katkı Marjı Oranı (Contribution Margin Ratio): “(Net Satış Geliri – Değişken Maliyetler) / Satış Geliri” formülü ile hesaplanır. Birim satışların sabit maliyetlere olan katkısını hesaplama sırasında kullanılır.
Formül ve örneklere bakacak olursak:
Başabaş Formülü: Sabit Giderler / (Birim Başı Satış Geliri – Birim Başı Değişken Maliyet)
Toplam Maliyet: Sabit Maliyetler + Değişken Maliyetler
Toplam Gelir: Ürün Fiyatı x Ürün Sayısı (satılan)
Başabaş Noktası: Toplam Maliyet = Toplam Gelir
Birim ya da para cinsinden hesaplanabilen formülleri ile satılması gereken ürün tutarı, satış hedefi gibi farklı ölçekler belirlenebilir. Bu hesaplamalar için kullanılan formüller şunlardır:
Satılması Gereken Ürün Sayısı Bulma (Birim cinsinden): B. N. = Sabit Maliyet / (satış fiyatı – değişken maliyet)
Örnek: 1000 TL sabit maliyeti olan işletme 10 TL’den ürün satıyorsa, değişken maliyet 2 TL olduğunda başabaş noktasında olmak için kaç adet ürün satmalıdır?
1000 TL / ( 10 TL – 2 TL ) = 125 adet ürün B. N.
Kazanılması Gereken Gelir Tutarı Bulma (TL cinsinden): B. N. = Sabit Maliyetler / Katkı Marjı Oranı
Örnek: 1000 TL sabit maliyeti olan işletme 10 TL’den ürün satıyorsa, değişken maliyet 2 TL olduğunda başabaş noktasında olmak için kaç TL kazanmalıdır?
10 TL – 2 TL / 10 TL = 0.8 katkı marjı
1000 TL / 0.8 = 1.250 TL işletmenin B. N.
Başabaş Noktasının Kullanabileceği Alanlar
İşletmenizin gelir ve gider dengesini anlamak istiyorsanız başabaş noktası farklı şekillerde işinize yarar. Özellikle belirli bir dönem aralığında ne kadar satış yapmanız gerektiğini belirlemeye çalışıyorsanız bu sınır noktasını kullanabilirsiniz. Fiyatlandırma stratejisini belirlerken denge kurmak, karı artırmak için sınırı belirler. Maliyet kontrolü ve üretim miktarını planlamada da yararlanabilirsiniz. Gelecekteki durumu planlamanın yanı sıra anlık finansal analizi de ölçebilirsiniz. İşletmenin risklere karşı ne kadar dayanıklı olduğunu, finansal sağlığının ne durumda olduğunu anlayabilirsiniz.
Olası risk durumunda işletmenin ayakta kalıp kalmayacağını anlamaya yarayan veriler arasındadır. Finansal risk değerlendirmesi yapmak isteyen yeni işletmelerin ekonomik hesaplamalarında kullanması gereken bir değerdir. Kar - zarar hesabı, olası satış düşüklüğünde ihtiyaç duyulacak kaynak benzeri durumları analiz edebilirsiniz. Sürdürülebilir finansal başarının değerlendirilmesinde profesyonel şirketlerin başvurduğu değerler arasında yer alan finansal verinin aylık hesaplanması faydalıdır. Düzenli olarak güncellenen değerler üzerinden işletmenin ekonomisi hakkında daha fazla fikir yürütebilirsiniz.
Başabaş Noktası Analizi
Harcanan emek ve elde edilen kazancın karşılaştırılmasında kullanılan başabaş noktası analizi işletmelerin önemli değerleri arasındadır. İşletmenize çok emek verirken aldığınız faydaya değer mi anlamanızı sağlar. Özellikle yeni işletmelerin finansal denge sınırının neresinde seyrettiğini gösteren grafikler yatırımcıların seçimlerinde önemli rol oynar. Düzenli olarak takip edilen grafikler analiz edilerek işletmenin değerine, geleceğine dair çıkarımlarda bulunulur. Birçok yatırımcı bu noktayı karlılığın hemen öncesindeki durak olarak görse de istikrarsız seyreden durumlarda risk anlamına gelir. Bu nedenle gelir gider dengesinin grafiği finansal durumun anlaşılmasında daha efektif olarak kullanılır.
Yeni girişimlerin gelir - gider dengesine hızlı şekilde ulaşması, gelecek vadettiği şeklinde yorumlanır. Uzun süre geçmesine rağmen gelir – gider dengesini sağlayamayan işletmelerin acil aksiyon planlarına ihtiyacı var demektir. Sektör dinamikleri, müşteri davranışları, işletmenin bulunduğu pazar ve global ekonomi hesaba katılarak başabaş noktası analizleri yapılır. İşletmenin güncel durumunun yanı sıra geleceği için tahminlerde bulunulur.
Üretim Sektöründe Başabaş Noktası
Gelir - gider dengesi, karlılığın başlangıcı olarak görüldüğünden işletmelerin geleceğine dair pozitif inançlar oluşturarak işletmeye motivasyon sağlar. Özellikle üretim işletmelerinin ayakta kalabilmek için bu noktayı doğru yorumlaması gerekir. Sürekli gideri olan, düzenli harcama yapmak zorunda kalan üretim işletmelerinin değişken maliyetleri yüksektir. Türkiye ve dünyanın son yıllardaki durumu da değişken maliyetlerin büyük risk oluşturmasının sebebidir.
İşletmenin ayakta kalabilmesi ham madde alıp işleyebilmesine bağlıdır. Üretim yapılmadığında dahi düzenli olarak belli gideri karşılayacak finansal kaynağa sahip olmaları beklenir. Değişken maliyetlerin yükü altında ezilmek istemeyen yeni kurulmuş üretim işletmelerinin başabaş noktasını belirlemesi önemlidir. Bu sayede nötr finansal tabloyu yakalamasını sağlayacak temel düzeyde üretim – satış sınırlarını ölçebilir. Güncel veriler kullanılarak yapılan hesaplamalarla üretim sektörüne giriş yapmış işletmeler iş planı oluşturarak hayatta kalabilir.
Siz de sabit giderler arasında yer alan çalışan maliyetlerini minimuma düşürerek başabaş noktasına daha hızlı ulaşabilirsiniz. Personel giderlerini düşürmek için Jobtogo freelancerları sözleşme yaparak anlaşabilir, faturayla belgelenen projeleri tamamlayarak işlerinizi büyütebilirsiniz.
